Erkən yaş dövrü təhsìlì üzrə fərdì öyrətmə
Alì və orta ìxtìsas pedaqojì kollektìvì üçün kurs

Steffan Saifer, fìlologìya elmlərì  doktoru, Maryann Baumann, Joan P. Isenberg, Mery Renck Jalongo, fìlologìya elmlərì  doktoru

Redaktor Carolyn Rutsch

ISBN 9952-400-02-0


“Addım-Addım”

Uşaqlar və valìdeynlər üçün proqram

1997-cì ìlìn may ayında yenìdən ìşlənìb

Tərcüməçì: Pərvanə Orucova
Elmì məsləhətçì: Yəhya Kərìmov
Məsləhətçì: Toğrul Cuvarlı
Redaktorlar: Afaq Əfəndìyeva, Qurban Bədəlov
Korrektor: Kəmalə Cəfərova
Tərtìbatçı: Allahverdì Kərìmov

Kìtabın nəşrì Açıq Cəmìyyət Ìnstìtutu – Yardım Fondu tərəfìndən sìfarìş olunub və malìyyələşdìrìlìb.

Çapa ìmzalanıb 27.10.2000, format A4, səhìfələrìn sayı 172, Tìrajı 1000 nüsxə.

Ön söz

Açıq Cəmìyyət Ìnstìtutu, SOROS Fondları və Beynəlxalq Uşaq Ehtìyatları təşkìlatı Şərqì və Mərkəzì Avropada, eləcə də keçmìş Sovetlər Bìrlìyìndə erkən yaş dövrü alì və orta ìxtìsas pedaqojì kollektìvlərìnì mə`lumatlar, əməlì mövqelər və təlìm materìalları ìlə tə`mìn etmək təşəbbüsü ìlə çıxış edìblər. Bìz ümìd edìrìk kì, bu mə`lumatlar başlanğıc, məktəbəqədər və ìbtìdaì sìnìf müəllìmlərìnì təkmìlləşdìrən pedaqojì kollektìvə uşağa ìstìqamətlənmìş yanaşma tərzìnìn formalaşmasında yardım edəcək. Bu məqsədlə bìz erkən yaş dövrü alì və orta ìxtìsas pedaqojì kollektìvì üçün “Addım-Addım” proqramının  hərtərəflì yanaşma öyrətmə metodologìyasına aìd bìr neçə beynəlxalq semìnarlar keçìrìrìk. Bu semìnarlar uşağa ìstìqamətlənmìş təhsìl proqramını planlaşdırmaq və yerìnə yetìrmək üçün lazım olan praktìkì təcrübənì həyata keçìrmək məqsədì daşıyır. Erkən yaş təhsìlì dövründə fərdì öyrətmə kursu bu məqsədlə təşkìl olunub və “Addım-Addım” ìdeyasının təbìì nətìcəsìdìr.

“Addım-Addım” ìdeyası hesab edìr kì, hər uşaq sìnfə öz maraq və tələbatları, fərdì öyrənmə üslubu və bacarıqları ìlə gəlìr. Müəllìm daha səmərəlì ìşləmək üçün hər uşağın bacarıqlarını və zəìflìklərìnì bìlməlì, bu fərqlərə uyğun strategìya və fəalìyyət  planı hazırlamağa qabìl olmalıdır. Uşaqlarda genìş maraq daìrəsì, ìnkìşaf səvìyyəsì və fərdì xüsusìyyətlərì əhatə etməklə müəllìm hər uşağı qìymətləndìrdìyìnì göstərìr. Qarşılıqlı hörmət və nümunəvì münasìbətlər nümayìş etdìrən müəllìm uşaqlara da bìr-bìrì ìlə bu cür davranmağı aşılayır.

Müəllìm fərdì öyrənməyə ìmkan verən mühìt yaradır. Ləvazìmat, materìal və sìnfìn quruluşu hər uşağın ìnkìşafını gücləndìrìr və seçìlmìş fəalìyyət hər uşağa aìd edìlìr. Bìr-bìrìnì əvəz edən və maraqlı fəalìyyət planlaşdırıb gün ərzìndə uşaqları dìqqətlə müşahìdə edən müəllìm sìnìfdəkì uşaqların müxtəlìf ehtìyac və maraqlarını tə`mìn etmək üçün materìalları, mühìtì və fəalìyyətì dəyìşdìrə və vəzìyyətə uyğunlaşdıra bìlər. Fərdì öyrətmə uşaqların hər bìrìnìn öz ìnkìşaf yolu ìlə getmələrìnə ìmkan yaradır. “Addım-Addım” sìnfì uşaqların fərdì maraqlarına və ìnkìşaf mərhələlərìnə uyğunlaşdırılmış təcrübələr və materìallarla zəngìn dìnamìk və dəyìşkən mühìtdìr.

Bu kurs erkən yaş dövrü alì və orta ìxtìsas pedaqojì kollektìvì üçün elmì baza rolunu oynayır, öyrətmə həvəsì və praktìkası yaradır. Bu da gələcək müəllìmlərə uşaqların maraq, bacarıq və ehtìyaclarını nəzərə almaqla fərdì yanaşmaq vərdìşlərì verìr. Ümìd edìrìk kì, pedaqojì kollektìv bu kìtabda verìlmìş metod və məzmunu öz erkən yaş dövrü tədrìs planları ìlə uyğunlaşdıracaqdır.

Pamela A. Coughlin, fìlologìya elmlərì doktoru, ìcraçı dìrektor
Beynəlxalq Uşaq Ehtìyatları


Kìtabın içìndəkìlər

I. Gìrìş və şərh

Fərdì öyrətmə nədìr?
Nə üçün fərdì yanaşılmalıdır?
Fərdì öyrətmə necə olur?
Fərdì öyrətmənìn məqsədlərì

II. Tədrìs planı kursu

Kursun əsas məqsədlərì
Lazım olan materìallar/ədəbìyyat
Audìovìzual materìal
Təkmìlləşən müəllìmlərìn qìymətləndìrmə təklìflərì
Müvafìq əməlì ìşlərə aìd təklìflər
Ìstìqamətləndìrìcì fìkìr vərəqì

III.Kursun məzmunu

Mövzu 1: Nə üçün fərdì yanaşılmalıdır?

Fəalìyyət 1-a: Yuxarı sìnìf şagìrdlərìnìn fərdì öyrətməyə münasìbətlərì və bìlìklərì barədə ìlkìn sorğu
Fəalìyyət 1-b: Yuxarı sìnìf şagìrdlərìnìn fərdì öyrənmə üslublarını, onların oxşar və fərqlì cəhətlərìnì müəyyənləşdìrən araşdırma
Fəalìyyət 1-c: Fərdì öyrətmənìn məqsədlərì
Fəalìyyət 1-d: Uşağın fərdì xüsusìyyətlərì
Fəalìyyət 1-e: Uşağın fərdì xüsusìyyətlərìnìn öyrətmə və öyrənmə ìlə əlaqəsì

Mövzu 2: Aìlə mədənìyyətì

Fəalìyyət 2-a: Mədənìyyətìn və aìlənìn mənəvì dəyərlərə və xarakterə təsìrì
Fəalìyyət 2-b: Ədalət və əks fìkìr ìnkìşaf etdìrmək
Fəalìyyət 2-c: Mədənìyyətì müəyyənləşdìrmək
Fəalìyyət 2-d: Aìlə mədənìyyətìnə həssas münasìbətì planlaşdırma
Fəalìyyət 2-e: Aìlə mədənìyyətìnə həssaslığa daìr materìallar
Fəalìyyət 2-f: Aìlə mədənìyyətìnə həssas yanaşma

Mövzu 3: Yaş və ìnkìşaf səvìyyəsì

Fəalìyyət 3-a: Ìnkìşaf mərhələlərì
Fəalìyyət 3-b: Uşaqların ìnkìşaf araşdırmaları
Fəalìyyət 3-c: Tədrìs fəalìyyətìnìn uşaqların ìnkìşaf xüsusìyyətlərì ìlə uyğunlaşdırılması
Fəalìyyət 3-d: Uşağın yaşına və qabìlìyyətlərìnə görə fərdìləşdìrmə fəalìyyətì

Mövzu 4: Cìns

Fəalìyyət 4-a: Cìnsìn öyrənmə və ìnkìşafa təsìrì barədə tədqìqat və nəzərìyyə
Fəalìyyət 4-b: Cìnsì xüsusìyyətlərìn təsìrì
Fəalìyyət 4-c: Cìnsə planlı reaksìya
Fəalìyyət 4-d: Cìnsə ìnstìnktìv reaksìya

Mövzu 5: Öyrənmə üslubları

Fəalìyyət 5-a: Təkmìlləşən müəllìmìn öyrənmə üslubları barədə öz araşdırmaları
Fəalìyyət 5-b: Uşaqların öyrənmə üslublarının müəyyənləşdìrìlməsì
Fəalìyyət 5-c: Öyrənmə üslublarına planlı reaksìya
Fəalìyyət 5-d: Öyrənmə üslublarına ìnstìnktìv reaksìya

Mövzu 6: Bacarıq və ehtìyaclar

Fəalìyyət 6-a: Bacarıq və ehtìyaclara fərdìləşdìrmə - təbìət və tərbìyə
Fəalìyyət 6-b: Bacarıq və ehtìyaclara görə fərdìləşdìrmə - aìlə barədə məlumat
Fəalìyyət 6-c: Fərdìləşdìrməyə təhlìlì yanaşma
Fəalìyyət 6-d: Fərdìləşdìrmə - sìnìf təhlìlì

Mövzu 7: Fərd və temperament

Fəalìyyət 7-a: Fərdìləşdìrmə - böyüklərìn temperamentìnìn araşdırılması
Fəalìyyət 7-b: Fərdìləşdìrmə - uşaqların temperamentìnìn araşdırılması
Fəalìyyət 7-c: Fərdìləşdìrmə - şəxsìyyət
Fəalìyyət 7-d: Fərdìləşdìrmə - təsìr jurnalı
Fəalìyyət 7-e: Fərdìləşdìrmə - şəxsìyyət və temperamentə görə fəalìyyət kartlarının uyğunlaşdırılması

Mövzu 8: Uşaqların maraqları

Fəalìyyət 8-a: Maraqları nə müəyyənləşdìrìr?
Fəalìyyət 8-b: Uşaqların maraqlarının təhsìl dəyərì
Fəalìyyət 8-c: Uşaqların maraqlarına planlı dìqqət
Fəalìyyət 8-d: Uşaqların maraqlarına ìnstìnktìv dìqqət

Mövzu 9: Özünü dərketmə və özünə hörmət

Fəalìyyət 9-a: Özünüdərketmə: sosìal münasìbət və emosìonal ìnkìşafın əsas anlayışları
Fəalìyyət 9-b: Uşaq bacarıqlarını yoxlama vərəqìlə şəxsìyyətì və emosìonal ìnkìşafı araşdırma
Fəalìyyət 9-c: Uşaq bacarıqlarını yoxlama vərəqìylə sosìal oyun və sosìal münasìbətì araşdırma
Fəalìyyət 9-d: Araşdırma - aìlə sorğusu/ìntervü
Fəalìyyət 9-e: Öyrənmə planını yazma
Fəalìyyət 9-f:  Fərdìləşdìrmə: fəalìyyət kartı yazma, özünüdərketmə159

Mövzu 10: Hamısı bìrlìkdə

Fəalìyyət 10-a: Uşağa hərtərəflì yanaşma metodu
Fəalìyyət 10-b: Uşaqlar üçün fərdì məqsədlərə üstünlük vermə və fərdì təhsìl planı hazırlama
Fəalìyyət 10-c: Fərdì yanaşmanı müdafìə etmə
Fəalìyyət 10-d: Müəllìmlərìn fərdì öyrətməyə daìr baxışlarında dəyìşìklìk varmı?